Η ζήλια & το σύνδρομο του Οθέλλο

Στο έργο του Σαίξπηρ, ο Οθέλλος ήταν ένας νεόνυμφος ερωτευμένος άνδρας, που σκότωσε τη Δεισδαιμόνα, την αθώα σύζυγό του, όταν πείστηκε από τον στρατιώτη Ιαγό ότι εκείνη τον απάτησε με έναν άλλον άνδρα. Ο Οθέλλος όμως δεν άντεξε τον χαμό της αγαπημένης του και έτσι αποφάσισε να δώσει τέλος και στην δική του ζωή.

Η παθολογική ζήλια ή σύνδρομο του Οθέλλο είναι μια διαταραχή κατά την οποία το άτομο θεωρεί ότι ο σύντροφός του είναι άπιστος χωρίς όμως να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία. Η διαταραχή εμφανίζεται όταν το άτομο κατηγορεί συνεχώς τον σύντροφό του οτι είναι άπιστος, αναφέροντας καθημερινά ασήμαντα ευρήματα για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του.

Η ιστορία του Οθέλλο, αποτελεί ένα πρότυπο παθολογικής ζήλιας με ολέθρια αποτελέσματα. Η ζήλια όμως είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να βιωθεί μέσα σε μια σχέση από τους περισσότερους ανθρώπους. Πότε γίνεται παθολογική;

Η φυσιολογική ζήλια διαφοροποιείται από την παθολογική μεσω των παρακάτω συμπεριφορών:

• Ύπαρξη έμμονης ιδέας ότι ο σύντροφος σου σε απατά, ενώ δεν υπάρχει καμία ένδειξη
• Προσπάθεια απομόνωσης του από φίλους και οικογένεια
• Έλεγχος της κοινωνικής ζωής του συντρόφου
• Ανακριτική συμπεριφορά σχετικά με τηλεφωνικές κλήσεις ή άλλου είδους επικοινωνία με άλλους ανθρώπους
• Επιθετικό συναίσθημα απένταντι σε όποιον εκδηλώνει οποιοδήποτε ενδιφέρον για τον σύντροφο σου
• Προσπάθεια απόκρυψης του συντρόφου από πιθανές ερωτικές απειλές με απαγόρευση παρουσίας σε κοινωνικές ή επαγγελματικές συνάξεις
• Εμφάνιση κακοποιητικών -λεκτικών και σωματικών- συμπεριφορών προς τον σύντροφο ή το πρόσωπο που θεωρείται πιθανός εραστής
• Συνεχής κατηγορία του συντρόφου για εξωσυζυγικές σχέσεις και δημιουργία σεναρίων προς κάλυψη της ζηλότυπης συμπεριφοράς
• Απειλή ότι το άτομο θα κάνει κακό σε άλλους ή στον ίδιο του τον εαυτό

Όταν η ζήλια γίνεται παθολογική μπορεί να πάρει δύο μορφές, την ψυχαναγκαστική ζήλια και την παραληρητική-ψυχωτική ζήλια. Στην ψυχαναγκαστική ζήλια το άτομο έχει ισχυρές σκέψεις ότι ο σύνροφός του είναι άπιστος. Παρά το γεγονός ότι αυτές τις σκέψεις μπορεί να μην τις πιστεύει κατά βάθος, δεν μπορούν να σταματήσουν και σύντομα παίρνουν την μορφή καταστροφικών σκέψεων. Στην ψυχωτική ζήλια οι σκέψεις είναι πιο ακραίες, το άτομο είναι πεπεισμένο ότι ο σύντροφός του το απατά χωρίς καμία αμφιβολία. Σε αυτό το στάδιο, το άτομο βιώνει παραληρηματική ζήλια.

Πολλές φορές το άτομο που ζηλεύει δεν παραδέχεται την κατάσταση και η ζήλια εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους όπως υποβιβασμός, εξύβριση, θυμός, βια κτλ. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την σοβαρότητα της ζήλιας από την αρχή, αφού μπορεί να την μεταφράσουμε ως ένδειξη πάθους, αγάπης ή προσοχής. Χρειάζεται όμως καλύτερη αξιολόγηση της κατάστασης, αν εντοπίσουμε έμμονες σκέψεις και συμπεριφορές στον σύντροφο μας, χωρίς το ανάλογο υπόβαθρο.

Από έρευνες φαίνεται ότι η παθολογική ζήλια μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας. Ο ασθενής θα χρειαστεί να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια καθώς η ζήλεια αποτελεί τον καθρέφτη των φόβων και της ανασφάλειας που νιώθει το άτομο που ζηλεύει. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η παρέμβαση όταν η ζήλια οδηγεί σε ενδοοικογενειακή βία, βιαιοπραγίες, φθορά περιουσίας και ανθρωποκτονία. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο και το περιβάλλον του θα πρέπει να αναζητήσουν άμεσα ψυχοθεραπευτική υποστήριξη. Κατά την θεραπεία το άτομο θα βοηθηθεί να εντοπίσει τα αίτια του βασανιστικού αυτού συναισθήματος, τις βαθύτερες πεποιθήσεις που το οδηγούν σε αυτή την συμπεριφορά καθώς και τις επιπτώσεις που φέρνει η συμπεριφορά του στην ζωή του, ενώ παράλληλα θα βρει εναλλακτικούς τρόπους λειτουργίας ώστε να βιώνει μια πιο ευτυχισμένη καθημερινότητα στην σχέση του.