Αγοραφοβία: Ο φόβος του φόβου

Σκέψου πως θα αντιδρούσες αν κάποιος σε έπειθε ότι χρειάζεσαι προστασία από κάποιον και προσλάμβανες έναν σωματοφύλακα να σε συνοδεύει σε κάθε σου κίνηση. Στην αρχή θα αισθανόσουν ασφάλεια. Θα ήσουν ελεύθερος να πας παντού. Αν όμως ξαφνικά τον έχανες απ’τα μάτια σου θα άρχιζες να αγχώνεσαι. Και τι θα γινόταν αν αρρώσταινε ή χρειαζόταν άδεια; Θα σε τρομοκρατούσε η ιδεά να πρέπει να βγεις χωρίς συνοδεία έξω. Σιγά σιγά με τον καιρό, θα άρχιζες να εξαρτάσαι από εκείνον και να νιώθεις ανασφάλεια κατά την απουσία του. Έμαθες να βασίζεσαι στην ύπαρξη του. Ποτέ δεν θα είχες την ευκαιρία να ανακαλύψεις πως είσαι καλά, ακόμα και χωρίς αυτόν.

Αυτό συμβαίνει και με την αγοραφοβία. Η αγοραφοβία αφορά μια ψυχολογική συνθήκη κατά την οποία αισθάνεσαι άγχος από την έκθεση σου σε μέρη ή καταστάσεις όπου η διαφυγή είναι δύσκολη ή όταν δεν μπορεί να σου παρασχεθεί βοήθεια στην περίπτωση μιας προσβολής πανικού. Συνήθως έχουν προηγηθεί κρίσεις πανικού και η αγοραφοβία αναπτύσσεται σε συνέχεια αυτών. Οι κρίσεις πανικού παρουσιάζονται ως ένα ιδιαίτερα ξαφνικό και τρομακτικό σύμπτωμα, με αποτέλεσμα να προσπαθείς με οποιοδήποτε μέσο να γλυτώσεις την αναβίωση τους για ακόμα μια φορά. Αποφεύγονται κάποιες κατά τ’άλλα φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων και δραστηριοτήτων που συνήθως θεωρούνταν ευχαριστες πριν ξεκινήσει η διαταραχή. 

Αυτή ακριβώς η τάση για αυτοπροστασία, δημιουργεί την αγοραφοβία. Αναπτύσσεται φόβος για οτιδήποτε πιστεύεται ότι μπορεί να οδηγήσει σε μία επιπλεόν κρίση. Εγκλωβίζεσαι στην σκέψη σου και πιστεύεις πως μπορείς να δημιουργήσεις ζώνες ασφαλείας απέναντι στις επερχόμενες κρίσεις πανικού. Θεωρείς πως αν περιορίσεις τις δραστηριότητες σου ή αν όταν τις εκτελείς έχει μαζί σου κάποιον που εμπιστεύεσαι, δεν θα βιώσεις πάλι πανικό. Ο περιορισμός αφορά σε ελεγχόμενη απομάκρυνση από το σπίτι σε μέρη όπου μπορεί να φύγεις γρήγορα, αθόρυβα και διακριτικά, ενώ σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό και βιώσεις πανικό, να υπάρχει διαθέσιμη συνοδεία. Υπό αυτό το πρίσμα, διάφορες κατά τ’άλλα ακίνδυνες περιστάσεις, ενοχοποιούνται: η κίνηση στον δρόμο, επαγγελματικές συναντήσεις, μία συνέντευξη, η ουρά αναμονής στην τράπεζα.

Τα κυρίαρχα συμπτώματα της αγοραφοβίας αναφέρονται παρακάτω:

1. Νιώθεις φόβο όταν πρέπει να χρησιμοποιήσεις μέσα μαζικής μεταφοράς
   (π.χ. Αυτοκίνητα, λεωφορεία, τρένα, πλοία, αεροπλάνα)
2. Φοβάσαι όταν βρίσκεσαι σε ανοιχτούς  χώρους (π.χ. Χώρους στάθμευσης, αγορές, γέφυρες) ή κλειστούς χώρους (π.χ. Μαγαζιά, θέατρα, κινηματογράφους)
3. Αισθάνεσαι πανικό όταν βρίσκεσαι εκτός σπιτιού μόνος
4. Πανικοβάλεσαι όταν είσαι χώρο όπου η διαφυγή είναι δύσκολη
5. Φοβάσαι ότι θα χάσεις τον έλεγχο σε δημόσιο χώρο και θα μείνεις αβοήθητος

Οι αγοραφοβικές καταστάσεις που περιγράφονται, μπορούν να γίνουν υποφερτές μόνο όταν υπάρχει η παρουσία ενός συνοδού που μπορεί να προσφέρει άμεση βοήθεια. Φυσικά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μπορείς να τα καταφέρεις και μόνος σου, βιώνοντας βέβαια πολύ έντονα συναισθήματα άγχους και φόβου- συναισθήματα δυσανάλογα σε σχέση με τον πραγματικό κίνδυνο της αγοραφοβικής συνθήκης.

Φαίνεται πως η προσπάθεια μείωσης των δραστηριότητων, με την ελπίδα να αποφευχθούν οι κρίσεις πανικού, σπάνια φέρνει καλά αποτελέσματα. Πάντα σε αγχώνει η επόμενη φορά που θα πάθεις πανικό. Ένας φαύλος κύκλος δημιουργείται όπου τελικά όσο αποφεύγεις καταστάσεις, τόσο περισσότερο αγχώνεσαι. Η δραστηριότητα σου σε διάφορους τομείς όπως η οικογενειακή και κοινωνική ζωή, η συζυγική σχέση, η επαγγελματική και η ακαδημαική πορεία περιορίζεται υπερβολικά. Κυρίαρχα είναι τα συναισθήματα του φόβου, του άγχους και της γενικευμένης ανησυχίας.

Η αγοραφοβία αν και βιώνεται ως πολύ δύσκολη, μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Στόχος είναι να αναγνωριστεί κατά την διάρκεια της θεραπείας τι προκαλεί τον φόβο, πως ενεργοποιείται και τι τον συντηρεί. Αφού εξασκηθείς στο να μάθεις να χειρίζεσαι τον φόβο σου, στην συνέχεια θα εξασκηθείς στο να αντέχεις την φοβική κατάσταση, Εκεί είναι το σημείο που αρχίζεις να αισθάνεσαι αυτοπεποίθηση και βλέπεις ότι μπορείς να ανταπεξέλθεις πολύ καλά απέναντι σε αυτό που σε τρομάζει. Και εκεί σταματάς να φοβάσαι.